افتادگی پلک یا پتوز به وضعیتی گفته می‌شود که پلک فوقانی پایین‌تر از حالت طبیعی قرار می‌گیرد. این افتادگی می‌تواند خفیف باشد یا آن‌قدر شدید که مردمک را به‌طور کامل بپوشاند و مانع دید شود. پتوز ممکن است:
-
یک یا هر دو چشم را درگیر کند
-
ارثی باشد
-
از بدو تولد وجود داشته باشد (پتوز مادرزادی)
-
یا در طول زندگی به‌وجود آید (پتوز اکتسابی)
پتوز در کودکان
پتوز مادرزادی از بدو تولد همراه کودک است و معمولاً ناشی از تکامل‌نیافتگی عضله بالابرنده پلک است. این مشکل در بیشتر موارد به‌تنهایی بروز می‌کند اما ممکن است با اختلالاتی مانند:
-
مشکلات حرکتی چشم
-
بیماری‌های عضلانی
-
تومورهای پلک یا سایر تومورها
-
بیماری‌های عصبی
-
عیوب انکساری
همراه باشد.
پتوز مادرزادی معمولاً با گذر زمان بهبود نمی‌یابد و در موارد متوسط تا شدید، برای جلوگیری از اختلال رشد بینایی نیاز به درمان فوری دارد.
علائم پتوز در کودکان
مهم‌ترین نشانه پتوز در کودکان، پایین بودن پلک است. کودک برای دیدن ممکن است:
-
سر خود را به عقب خم کند
-
ابروها را بالا ببرد
این حرکات غیرطبیعی سر و صورت، در بلندمدت می‌تواند باعث ایجاد مشکلات عضلانی و اسکلتی در ناحیه گردن و سر شود.
عوارض پتوز در کودکان
شایع‌ترین عارضه، آمبلیوپی (تنبلی چشم) است که به دو دلیل ایجاد می‌شود:
-
مسدود شدن مسیر بینایی در پتوز شدید
-
ایجاد آستیگماتیسم و تاری دید ناشی از آن
همچنین پتوز می‌تواند انحراف چشم (استرابیسم) را پنهان کند که خود عامل دیگری برای بروز تنبلی چشم است.
درمان پتوز مادرزادی
اصلی‌ترین روش درمان، جراحی است. در صورتی که تنبلی چشم همزمان وجود داشته باشد، ممکن است استفاده از پوشش چشم سالم، عینک یا قطره‌های چشمی نیز لازم باشد.
چشم‌پزشک برای انتخاب بهترین روش جراحی، عواملی مانند:
-
سن کودک
-
یک‌طرفه یا دوطرفه بودن پتوز
-
شدت افتادگی پلک
-
قدرت عضلات پلک
-
وضعیت حرکات چشمی
را در نظر می‌گیرد.
در پتوزهای خفیف یا متوسط، جراحی در سنین بالاتر انجام می‌شود اما معاینات منظم برای تشخیص و درمان به‌موقع تنبلی چشم ضروری است.
علل پتوز در بزرگسالان
شایع‌ترین علت، کشیدگی یا جدا شدن تاندون عضله لواتور از پلک است که می‌تواند بر اثر:
-
افزایش سن
-
جراحی‌های چشمی (مانند کاتاراکت)
-
ضربه به چشم
ایجاد شود.
پتوز بزرگسالان همچنین ممکن است در اثر بیماری‌های عصبی-عضلانی، التهاب یا تومورهای ناحیه چشم رخ دهد.
درمان پتوز در بزرگسالان
پس از بررسی دقیق علت و شدت پتوز، پزشک بهترین روش درمان را پیشنهاد می‌کند. در بیشتر موارد درمان قطعی، جراحی است، اما اگر علت زمینه‌ای مشخص شود، ابتدا باید آن مشکل برطرف گردد.
خطرات جراحی پتوز
عوارض احتمالی شامل عفونت، خونریزی و کاهش دید است که بسیار نادرند. پس از جراحی ممکن است بستن کامل چشم دشوار باشد که معمولاً موقتی است و با قطره یا پماد بهبود می‌یابد.
در برخی موارد، ممکن است پلک‌ها کاملاً قرینه نباشند یا هنگام نگاه به پایین، پلک جراحی‌شده کمی بالاتر دیده شود. به‌ندرت نیاز به جراحی مجدد وجود دارد.